ایجاد نشاط و شادابی یکی از مؤثرترین راه ها برای افزایش بهداشت روانی در جامعه است، مدرسه بعنوان یک نهاد می تواند با بوجود آوردن زمینه ها و برنامه هایی باعث هر چه شاداب کردن جامعه شود. اگر در مدرسه شوق زندگی کردن بوجود آید خود به خود اثرگذار بر جامعه خواهد بود. انسان های شاد زندگی خود را تحت کنترل دارند، مسئولیت پذیرند، هدفمند هستند، دید مثبت به زندگی دارند.

ایجاد نشاط و شادابی یکی از مؤثرترین راه ها برای افزایش بهداشت روانی در جامعه است، مدرسه بعنوان یک نهاد می تواند با بوجود آوردن زمینه ها و برنامه هایی باعث هر چه شاداب کردن جامعه شود. اگر در مدرسه شوق زندگی کردن بوجود آید خود به خود اثرگذار بر جامعه خواهد بود. انسان های شاد زندگی خود را تحت کنترل دارند، مسئولیت پذیرند، هدفمند هستند، دید مثبت به زندگی دارند. آینده نگر وامیدوارند و در مقابل مشکلات و سختی ها از پای نمی نشینند، قرآن دین اسلام را دین شادی معرفی نموده و مهمترین عوامل شادی را محبوبیت، مقبولیت و موفقیت، ایمان، هویت ملی و فرهنگی، خلاقیت عارفانه و حل مسئله ذکر کرده است، روانشناسان شادی و شور و نشاط را محرک انسان ها برای عمل می دانند و جامعه شناسان جامعه شاد را جامعه موفق می دانند. عواملی که می تواند باعث گسترش شادی شود در ابتدا خانواده است و سپس دیگر نهادها همچون مدرسه و نهادهای فرهنگی مذهبی می باشند که هر کدام به نوبه خود وظایفی دارند که در اینجا سعی می شود پیشنهادات کاربردی جهت ایجاد شور و نشاط در مدرسه ارائه دهد.
در حقیقت آموزش و پرورش به مثابه درختی تنومند است که برای تغذیه و باروری میوه هایش نیازمند استفاده از منابعی است که با هماهنگی و مساعدت، موجبات رشد آن را فراهم می آورند. از سوی دیگر عناوینی چون خلاقیت نقادی و نقدپذیری، بارش فکری، مهارت های زندگی، تغذیه و بهداشت فردی و جمعی، مدرسه ی شاد زمانی در مدارس عملیاتی خواهد شد که تمامی عناصر این مجموعه به باور لازم برسند و تحول و تغییر را به عنوان یک اصل در نظر بگیرند. شادمانی احساسی است که زندگی را چیزی خوب می داند. شادمانی به مفهوم دوام لحظات شاد دیروز، روحیه ی سرخوش امروز و زمان دشوار فرد است. آنچه اشخاص آن را شادی تجربه می کنند نه یک شادی زودگذر بلکه یک احساس عمیق و این باور است که به رغم مشکلات امروز همه چیز خوب است،یا به خوبی برگزار خواهد شد .انسانی شاد است که از زنده بودن خود احساس رضایت و خوشبختی کند، دیگران از او سود ببرند، آرزوها و نیازهای فردش نیز تا حد نسبتاً زیادی تحقق یافته باشد و خوشبختی و شادمانی اش مستدام باشد نه مقطعی و زودگذر
شادی از دیدگاه قرآن و معصومان (علیهم السلام)
قرآن اسلام را دین شادی می شمارد و نیز با شادی های دنیا مخالف نیست، بلکه آن شادی هایی را خوب می داند که موجب لطمه به دیگران و همچنین دارای قبح اخلاقی و مذهبی نباشد و تضییع حقوق خداوند را در بر نداشته باشد.
از نگاه دین مهمترین عوامل شادی زا در زندگی انسان ها عبارتند از: محبوبیت، مقبولیت، موفقیت، ایمان، هویت ملی و فرهنگی، خلاقیت، تجربه های عارفانه، حل مسئله، پرهیز از گناه، رضایت و تحمل، تبسم و خنده، تنوع ظاهری، بوی خوش، کار و تلاش، تفریح و تفرج، سیر و سفر، تفکر در آفرینش و کشف حقیقت، رسیدگی به دیگران، با بچه بودن، استفاده از روش های استعاره ای و شعری در بیان نظرات، داشتن دوستان ساده و خوش مشرب، تقویت عزت نفس، هدیه دادن و مهربانی کردن و گره گشایی از کار دیگران می باشد.
شادی از دیدگاه روانشناسی
ریچارد کارسون معتقد است که شادمانی حالتی از ذهن است نه رشته ای از حوادث، احساس آرامش بخش که می توانید همیشه تجربه اش کنید و با آن زندگی کنید و نه چیزی که برای یافتنش نیاز به جستجو داشته باشید، شادمانی در خارج از وجود شما نیست شادمانی یک احساس است.
مایکل ارگایل معتقد است که شادی عبارت است از بودن در حال خوش حالی و سرور یا دیگر هیجانات مثبت یا عبارت است از راضی بودن از زندگی خود.
شادمانی عبارت است از قضاوت و داوری انسان درباره ی چگونگی گذراندن زندگی خویش، این نوع واحدی از بیرون به فرد تحمیل نمی شود بلکه حالتی است درونی که از هیجانات مثبت تأثیر می پذیرد
عوامل مؤثر بر شور و نشاط دانش آموزان
- خانواده
خانواده اولین نهادی است که انسان در آن رشد می کند و تأثیر مستقیم بر اعمال و رفتارها و نگرش ها و طرز تلقی های فرزندان دارد. برخی خانواده ها عموماً دنیا را مکانی قابل اعتماد، منظم، پیش بینی پذیر، قابل مهار می بینند. آن ها خود را با کفایت می شمارند، سایر خانواده ها اطراف خود را محیطی خطرناک، نااستوار و متزل، غیرقابل پیش بینی می انگارند که خطر بالقوه در آن وجود دارد. بنابراین دیدگاه خانواده و رفتار اعضای خانواده بر کودکان تأثیر فراوان دارد.
- مدرسه شاد و با روح
مدرسه موقعیتی فراهم می کند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه های بزرگ سالانه، زندگی را بازی و تمرین کنند و کم کم آماده شوند تا در زمین واقعی زندگی به اجرا درآورند.
الف) شاداب سازی ظاهری مدرسه
محیط ظاهری و فیزیکی شاد بر شادابی و شادمانی افراد تأثیر دارد. این بخش شامل:
۱- فضاسازی و زیباسازی حیاط مدرسه: دیوارهای تزیین شده با نقاشی های زیبا، سطح زمین مناسب، کاشت درخت و فضای سبز، قرار دادن نیمکت های رنگی، زیبا، تابلوی زیبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محیط مدرسه.
۲- زیباسازی ساختمان مدارس: رنگ آمیزی در و پنجره و ساختمان، نصب پرده های زیبا، زیباسازی راهروها، کلاس ها و قرار دادن گلدان های گل های طبیعی و مصنوعی در راهروها، مناسب بودن اندازه کلاس ها و.
۳- زیباسازی و تمیز بودن نمازخانه، کتابخانه و کارگاه: استفاده از خوش بو کننده ها، قفسه های زیبا، مناسب بودن محیط کتابخانه، نمازخانه و کارگاه.
۴- پوشش های ظاهری معلم ها، مدیر و کارکنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش های شاد برای دانش آموزان و همچنین پوشش مرتب و استفاده از رنگ های شاد و روشن برای کارکنان مدرسه.
۵- رعایت بهداشت: تمیز بودن محیط مدرسه، کلاس ها، بهداشت فردی، اجتماعی، دانش آموزان
ب) معلم شاد و با روحیه:
معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظیم می کند، چنانچه قرار باشد که روح دانش آموزان پرورش و رشد یابد، باید این روند از روح معلم آغاز گردد. حال اگر روح معلم افسرده و ناتوان باشد شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از روح دانش آموزان بوجود خواهد آمد. معلم با انواع روش های تدریس آشنا باشد. اطلاعاتش به روز باشد، معلم باید بداند که دانش آموزان دارای تفاوت های فردی هستند و نیز باید با روش های تشویق وتنبیه آگاهی لازم داشته باشد و پر روحیه و باانگیزه باشد.
ج) جو مدرسه:
جو مدرسه متکی بر نگرش و رویکرد افراد به مسائل، موضوعات، اشیاء و امکانات است، تعیین کننده فرایند آموزش درون مدرسه ای است. جو مدرسه می تواند بر اساس وفاداری و همدلی سازمان دهی شود یا افراد را در دو سوی یک دیوار بلند ناامنی و بی اعتمادی قرار دهد. داشتن فرصت های برابر، خودی محسوب شدن، پذیرفته شدن و تمایل به همکاری چند جانبه، از جمله مؤلفه های جو مدرسه می باشد
مطالعات حکایت از این دارند که پس از والدین مدیر و معلم مهمترین نقش دانش آموز رادر شکل گیری احساسی که بچه به نقش خود دارد، ایفا می کنند.
- شاداب سازی معنوی در مدارس
بی تردید تربیت روحی و معنوی نوجوانان باید از آغاز حیات آنان مدنظر قرار گرفته شود. دین سه جزء اصلی دارد:
۱- مذهبی بودن سازمانی متضمن عضویت در مؤسسات دینی
۲- مذهبی بودن فردی که تعهد فردی نسبت به دین دارند.
۳- عقاید دینی، عقاید هسته ای افراد هستند که به دینشان و رابطه شان با خدای بوده است.
آشنا کردن دانش آموزان با لطافت طبیعت (آب و هوا، آفتاب، کوه، دریا و.) می تواند نشاط و شادابی را با ادراک طبیعت خداوندی بدست آورد بطوری که با دیدن هر یک از ابعاد طبیعت حتی بوییدن یک گل احساس لذت و شادمانی کند. انجام مراسمات مذهبی می تواند باعث شاداب سازی درونی و معنوی در مدارس باشد.
راهکارهای مناسب جهت شاداب سازی مدارس
الف) پیشنهاد به مدیران
۱- نظارت مشارکتی بر فعالیت های آموزشی و پرورشی مدرسه
۲- تبادل تجربه موفق مدیران در رابطه با شاداب سازی مدارس
۳- مطالعه در خصوص شادی و جایگاه آن در تعلیم و تربیت
۴- استفاده از مدیریت مشارکتی که باعث خلاقیت و ابتکار می شود.
۵- برقراری روابط حسنه در مدرسه
۶- افزایش عزت نفس در کارکنان و دانش آموزان با روش های صحیح تشویق
۷- تشکیل کمیته شاداب سازی مرکب از مدیر، مربی پرورشی، دبیر ورزش، هنر، نماینده دبیران، دانش آموزان و انجمن اولیاء و مربیان
۸- برگزاری اردوهای سیاحتی و تفریحی با نظارت اولیاء
۹- بها دادن به دانش آموزان کنجکاو و پرسشگر و پرتحرک و شاداب
۱۰- ایجاد فضای سبز و استفاده از رنگ های شاد و جذاب در مدرسه
۱۱- توجه به وضعیت بهداشت محیط مدرسه
۱۲- دادن مسئولیت به دانش آموزان
۱۳- پر بار کردن ساعات ورزش
۱۴- ایجاد کتابخانه مناسب، نمازخانه تمیز و جذاب
۱۵- تهیه وسایل کمک آموزشی جهت تدریس بهتر معلمان
۱۶- فراهم کردن برنامه مشارکت اولیاء در برنامه های شاداب سازی
۱۷- پخش موسیقی آرامبخش در ساعات استراحت
۱۸- ترغیب کارکنان به استفاده از لباس های مناسب با رنگ های روشن و همچنین انتخاب رنگ مناسب و شاد برای روپوش دانش آموزان
۱۹- تشویق بهترین طرح در زمینه شاداب سازی
۲۰- اجرای طرح یک روز اداره مدرسه توسط دانش آموزان (در مدارس بخش سعدآباد اجرا می شود)
۲۱- تشکیل ایستگاه جایزه (بدین صورت که جوایز مختلفی در طبقات مختلف قرار می گیرد و ارزش جایزه ها متفاوت است و دانش آموزان با توجه به تعداد کارت تشویقی، حق انتخاب دارند.)
۲۲- ایجاد ایستگاه تلاشگران به منظور معرفی دانش آموزان ساعی در زمینه های مختلف علمی- ورزشی و فرهنگی هنری
پیشنهاد به معلمان
۱-استفاده از روش های فعال تدریس
۲-استفاده از روش های مناسب تشویق و تنبیه
۳-عدم استفاده از تنبیه بدنی
۴- استفاده از وسایل کمک آموزشی
۵- برقراری ارتباط حسنه با دانش آموزان
۶- ترغیب دانش آموزان به فعالیت های گروهی
۷- استفاده از روش گردش علمی و نمایشنامه ای
۸- جلوگیری از هر نوع برخورد لفظی و بی احترامی به دانش آموزان
۹-اختصاص بخشی از کلاس به گفتن لطیفه
۱۰- استفاده از موسیقی سر کلاس درس در موقعیت مناسب
۱۱- تشکیل تیم های ورزش معلمان و مسابقه با دانش آموزان
۱۲- بالا بردن آگاهی و اطلاعات در زمینه روانشناسی و تفاوت های فردی
۱۳- خواندن قصه ها و داستان های جالب و دوست داشتنی برای دانش آموزان در کلاس درس انشاء، دینی، ادبیات و.
پیشنهاد به مشاوران، مربیان پرورشی
۱-معرفی الگوهای مناسب علمی، ورزشی، فرهنگی به دانش آموزان
۲-توجه به بهداشت روانی و جسمی دانش آموزان
۳-برگزاری جنگ خنده در مراسم صبحگاهی یا اعیاد که با گفتن لطیفه های مناسب و اخلاقی باعث ایجاد شور و نشاط و تخلیه هیجانی می شود.
۴-ایجاد تابلوی اعلانات تحت عنوان ایستگاه خنده که شامل شعرهای شادی آفرین و لطیفه های مناسب می باشد.
۵- استفاده از پیام های بهداشتی شاد در تابلوی اعلانات
۶- برگزاری جشن ها به مناسبت های مختلف
۷- برگزاری جنگ شادی خانوادگی در مدرسه
۸- برگزاری مسابقات ورزشی، تفریحی، فرهنگی، هنری و علمی بین دانش آموزان
۹- آموزش مهارت های زندگی (خودآگاهی، همدلی، ارتباط مؤثر، تصمیم گیری، حل مسأله، تفکر خلاق، تفکر انتقادی، توانایی حل مسئله، توانایی مقابله با استرس)
۱۰- برگزاری نمایشگاه آثار دانش آموزان
۱۱- برگزاری برنامه های صبحگاهی بانشاط و پربار همراه با موسیقی و ورزش
۱۲- کمک جهت رفع مشکلات دانش آموزان
۱۳- ایجاد تفکر مثبت نگری در دانش آموزان
۱۴- ارائه مفاهیم و ظرایف دینی به شیوه های جذاب
۱۵- روی آوردن به روش های سنتی و پرورشی در محیط مدرسه و اجرای یک برنامه جدید در هر روز یا هفته در زمانی مشخص در حدود ۱۰ دقیقه که زنگ استراحت پیشنهاد می شود.
نتیجه گیری
شاید در اولین نگاه احساس کنیم که انجام همه امور فوق در مدارس مستم پرداخت هزینه های سنگین باشد و مسلماً در مدارس دولتی چنین امکانی وجود ندارد، لیکن با کمی تأمل به این نتیجه می رسیم که انجام بسیاری از این پیشنهادات فوق می تواند با درایت و مدیریت صحیح با حداقل بودجه و امکانات انجام شدنی باشد. و به اشکال مختلف می توان شادابی و طراوت را به کودکان و نوجوانان این مرز و بوم هدیه دهیم و در نهایت جامعه ای شاد داشته باشیم که این خود باعث بروز رشد استعدادها و خلاقیت ها در جوانان ما خواهد شد.
شاداب سازی و ایجاد روحیه شاد در دانش آموزان و جلوگیری از افسردگی آن ها باعث می شود افرادی هدفمند، کارآمد و مسئولیت پذیر در جامعه داشته باشیم. در این میان عوامل متعددی دست به دست هم داده تا این هدف محقق شود.
- مهمترین عامل نقش خانواده است، تربیت فرزند از اوان زندگی و ایجاد نشاط او و پیوند میان خانواده و مدرسه و تعامل این دو در ایجاد هماهنگی با هم می تواند روشی مؤثر برای ایجاد شادابی در فرزند پیدا و اجرا شود.
نقش مدرسه، معلمان و سایر اولیاء مدرسه بر کسی پوشیده نیست بنابراین با ایجاد مدرسه ای شاد می توان به پرورش افرادی شاد و کارآمد برای جامعه ای موفق امیدوار بود. به امید تحقق این امر مهم.

دانش آموزان مدارس ما به جاي لذت دوران کودکي و فراگيري مهارت هاي زندگي مجبورند براي گذراندن دوران تحصيلات عمومي و گرفتن مدرک، مسيري طاقت فرسا را آن هم غالبا با بي رغبتي طي کنند. اين در حالي است که در کشورهاي توسعه يافته، فرد شادترين لحظات زندگي خود را در مدرسه مي گذراند و نه تنها با مدرسه احساس بيگانگي نمي کند بلکه بخش عمده اي از زندگي اجتماعي خود را در آنجا تجربه مي کند. اما اشکال در چيست و چه عيبي در نظام آموزشي ما وجود دارد که مدارس را براي بچه ها خسته کننده کرده تا از هر فرصتي براي تعطيل کردن و به عبارتي گريزان بودن از درس و مدرسه استقبال كنند. سال هاست که بحث بازنگري در شيوه و نظام آموزش و پرورش، چه از نظر محتواي کتب درسي و چه از نظر ساختار و برنامه هاي آموزشي و اداري مطرح است، اما اين تغييرات گوناگون نتوانسته مدرسه را براي دانش آموزان به محيطي جذاب و مفيد و شاد تبديل کند. از نظر نگارنده، عواملي وجود دارد که بدون شک مانع ايجاد و نهادينه شدن نشاط و سرخوشي در دانش آموزان مي شوند که مي توان با شناخت و تعديل آنها اين دغدغه را برطرف كرد.

براي دست يابي به تحقق آرمان هاي مربوط به شاداب سازي مدارس بايد تحولات جدي در نگرش مديران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ايجاد كرد. در واقع شاداب سازي مدارس را بايد در ابعاد ظاهري و ابعاد معنوي جست وجو کرد. با توجه به اينکه جامعه فردا را فرزندان امروز ما اداره خواهند کرد، اگر خوب تعليم بيابند و تربيت شوند جامعه نيز شاداب و منظم و خوشبخت و سالم خواهد بود. در غير اين صورت، هيچ اميدي نيست. براي اينکه سلامت جسماني و رواني دانش آموزان حفظ شود، بايد سعي کنيم با شناسايي عوامل مؤثر بر شادي، موجبات تقويت عوامل مثبت و تقليل عوامل منفي مؤثر بر شادي را فراهم کنيم. از آنجا که شادي بزرگ ترها عامل مؤثر در شادي و نشاط کودکان است و اوليا و مربيان غمگين نمي توانند فرزندان و دانش آموزاني شاد تربيت کنند، از اين رو با ارائه نظام اعتقادي براي دستيابي به شادي، مي توان به افزايش شادي در ميان افراد جامعه کمک کرد. به اين ترتيب، مردم مي توانند تغييري مثبت در زندگي خود به وجود آورند، احساس پيشرفت و لذت در زندگي داشته باشند و به شادي و مسرت دائمي دست يابند و فقط در اين صورت است که مي توانند شادي و مسرت را در وجود کودکان خود نيز پرورش دهند.
شادزيستن براي کودک به همان اندازه مهم است که تغديه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهميت دارد، زيرا سلامت روحي و رواني و فيزيکي و جسماني او را تأمين مي کند. نرخ شادي و خنده در مدارس ما بسيار پايين است. ميزان شيوع خنده و توسعه فضاي فرح بخش در آموزشگاه ها کم است. يکي از مشکلات هر جامعه غفلت از شادي و نشاط و در نتيجه افزايش بيماري هاي مختلف رواني از قبيل اضطراب و افسردگي است. در گذشته به نظر مي رسيد که وظيفه آموزش و پرورش توليد عده اي فارغ التحصيل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند، اما امروزه کارکرد نظام هاي آموزش و پرورش علاوه برکسب مهارت هاي خواندن و نوشتن، کسب مهارت زيستن و حل مسئله و چگونگي رويارويي با چالش هاي هزاره سوم را دربر دارد و سرلوحه تعليم و تربيت در يک جمله خلاصه شده است: <<شوق زندگي کردن را به دانش آموزان بياموزيم>>. ولي بايد معتقد باشيم که درحقيقت رشد پايدار ما در گرو شادي پايدار است. در دنياي پراضطراب و پرتلاطم امروز، آرامش و داشتن خيالي آسوده، نعمتي است که همگان آرزوي آن را دارند. از امام باقر عليه السلام نقل است: <<نزد خدا، عبادتي محبوب تر از شادکردن مؤمنان نيست>>. با اين گواهي هاي روشن از آموزه هاي ديني و نيز سيره ائمه، چرا محيط مدرسه براي دانش آموزان که بندگان پاک و خوب خدا هستند و مي توانند مؤمنان واقعي جامعه آينده باشند، محيطي شاد و بانشاط نباشد. مدرسه شاد مي تواند شوق زندگي را به دانش آموزان هديه دهد. روان شناسي به نام ديويد مايرز سلامت رواني فرد را در ميزان داشتن سرخوشي فرد مي داند و مي گويد <<سرخوشي نوعي احساس امنيت است؛ احساس اينکه زندگي به طور کلي به خوبي مي گذرد>>. اين حالت خوشي و نشاط، آني و زودگذر نيست و داراي دوام نسبتا پايداري است که بستگي به عوامل متعددي دارد. دکتر ويليام فراي (استاد دانشگاه استانفورد) که تأثير هاي خنده و شوخي را بر سلامت جسمي و روحي به مدت سه سال بررسي کرده است، مي گويد خنده در هر روز به اندازه ۱۰ دقيقه ورزش قايق سواري و پاروزدن براي کارکردن قلب و عروق بدن مفيد است. همچنين باعث تغيير شکل امواج مغزي و ضرباهنگ تنفس مي شود، از احساس درد مي کاهد و ترشح هورمون هاي مربوط به استرس را کاهش مي دهد و با افزايش فعاليت سلول هاي مدافع موجب تقويت ايمني بدن در مقابل بيماري ها مي شود.